Een oplossing voor stijgende zorgkosten
In Financieel Dagblad 4 juli 2020:
De echte oplossing voor de stijgende zorgkosten vind je niet in de zorg, maar in het onderwijs
Jeroen Deenik is gezondheidspsycholoog, Martijn van Winkelhof is bedrijfskundige, Karine van ’t Land is arts Maatschappij+Gezondheid i.o.
Dat onze zorg onbetaalbaar dreigt te worden, wordt weer eens bevestigd door de Sociaal-Economische Raad (SER) in een recent rapport. De zorg kost nu jaarlijks circa €5.500 per persoon. Dat bedrag zal bijna verdubbeld zijn in 2040. Gelukkig beveelt de SER aan om in te zetten op preventie. Vooral voor psychische ziekten valt daar veel winst te behalen. Het ligt voor de hand om de minister van Volksgezondheid hierop aan te spreken. Maar het zijn juist de ministers van Onderwijs die de oplossing voor de stijgende zorgkosten in handen hebben.
Want als we het hebben over de (on)houdbaarheid van de kosten in de zorg, springt de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) er bovenuit. Deze kosten zijn naar verwachting in 2060 maar liefst vervijfvoudigd. Relatief veel zorg wordt besteed aan lichte en matig ernstige psychische klachten.
Een gezondere leefstijl kan veel van deze klachten voorkomen. Wie meer beweegt heeft een flink lager risico om een depressie of angststoornis te ontwikkelen. Want wie voldoet aan de beweegrichtlijnen, kan daarmee (in 22% van de gevallen) een depressie voorkomen. Een gezond voedingspatroon helpt je daar extra bij, want ook dit is verbonden aan een lager risico op depressie.
Roken, algemeen bekend als vooral een groot lichamelijk risico, is juist weer verbonden aan een hoger risico op psychische ziekte. Meditatie en mindfulness kunnen je beschermen tegen stress en psychische klachten. Kortom, een gezondere leefstijl versterkt de mentale veerkracht.
De Wereld Gezondheidsorganisatie waarschuwde niet voor niets recent dat kinderen tegenwoordig zó weinig bewegen, dat het hun lichamelijke en geestelijke gezondheid schaadt. Hun hersenontwikkeling raakt verstoord en hun sociale vaardigheden lijden eronder.
Jong geleerd
Ook voor het voorkomen van psychische klachten geldt: jong geleerd is oud gedaan. Als kinderen, jongeren en jong volwassenen zich eenmaal met klachten melden in de zorg, zijn we namelijk te laat. Dat maakt de school dé plek om te leren wat belangrijk is voor je mentale ontwikkeling.
We weten immers dat een gezondere leefstijl op jongere leeftijd bepalend is voor de leefstijl (en daarmee voor de gezondheid) op latere leeftijd. Voor de mentale gezondheid is dit van extra belang.
Ongeveer 75% van de psychische ziekten ontstaat vóór het 25ste levensjaar. Dat maakt het jong aanleren van de juiste gewoonten zo belangrijk. Daarom is structureel inzetten op een gezonde leefstijl een absolute must, ook in het mbo, het hbo en op de universiteiten.
Het vak ‘Gezondheid’
Er worden nu plannen afgerond voor een verbeterd onderwijsaanbod. Deze plannen zijn in 2019 aangeboden en wachten op besluiten. Hierin staat ‘Bewegen & Sport’ stevig verankerd als een van de negen leergebieden. Dat biedt een gouden kans.
Wij willen verder gaan. Maak van Bewegen & Sport het leergebied Gezondheid. Vul dit leergebied aan met de onderwerpen voeding, ontspanning, slaap, seksualiteit en roken/alcohol/drugs. Deze komen deels aan de orde in andere voorgestelde leergebieden. Maar juist de combinatie in één betekenisvol leergebied Gezondheid biedt grote meerwaarde.
Zo geven we gezondheid een duidelijke plek in ons onderwijs. Als kind kun je daar leren dat elk leven uitdagingen kent. Je kunt ontdekken hoe jij, als individu én samen met anderen, deze uitdagingen het hoofd kunt bieden. We geven onze kinderen zo de beste kans op gezondheid en geluk.
Maar, horen we u denken, scholen doen toch al van alles? En worden scholen niet horendol van alle thema’s die op hun bordje terecht komen?
Inderdaad werken veel scholen en leerkrachten met volle inzet mee aan projecten als De Gezonde School, Jongeren Op Gezond Gewicht en de verlengde schooldag. Maar het gaat dan om tijdelijke initiatieven. Er is hiervoor namelijk geen structurele en landelijke financiering. Dit soort projecten geeft dus veel extra werkdruk, zonder duurzaam resultaat. Ook financieel gezien levert dit een te laag ‘return on investment’ op.
Een vast leergebied Gezondheid doet recht aan de motivatie van scholen en leerkrachten om hun leerlingen de best mogelijke toekomst te bieden. Zo kunnen zij hun doelstellingen waarmaken, zonder een stortvloed aan initiatieven over zich heen te krijgen.
Het leergebied Gezondheid kan de toekomstige zorgkosten helpen verlagen. Als we er voorzichtig van uitgaan dat we met de juiste preventie ten minste 2,5% van de psychische ziektelast kunnen voorkomen, zou dit een half miljard euro per jaar aan zorgkosten besparen, nog los van bespaard persoonlijk leed.
Unieke positie
Na het zomerreces komt de houdbaarheid van de zorgkosten prominent op de politieke agenda, naar aanleiding van het advies van de SER, en de rekening van de coronacrisis. Natuurlijk wordt (de betaalbaarheid van) de zorg een stevig onderwerp in de verkiezingscampagnes.
Hugo de Jonge wordt hierop als minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aangesproken, maar de ministers van Onderwijs Ingrid van Engelshoven en Arie Slob kunnen meer doen. Met de hervormingen van het onderwijs op de agenda zijn zij in de unieke positie om niet alleen de lichamelijke, maar ook de mentale gezondheid van toekomstige generaties te verbeteren. En daarmee ziekte en zorgkosten terug te dringen.
Over de auteurs
Jeroen Deenik is gezondheidspsycholoog bij GGz Centraal, Martijn van Winkelhof is bedrijfskundige, Karine van ’t Land is arts Maatschappij+Gezondheid i.o. bij Amsterdam UMC.